سی و سه پل | ضیافت نور و آجر در سطح زاینده‌ رود

در طی تاریخ، اصفهان بارها به عنوان پایتخت ایران انتخاب شده و در زمان شاه عباس صفوی هم این اتفاق یک بار دیگه افتاد. شاه عباس معتقد بود که اصفهان باید یکی از مجلل‌ترین شهرهای ایران باشه و باید سازه‌های این شهر طوری بازسازی بشه که درخور پایتخت کشور پهناورمون باشه. به همین خاطر بود که کم کم سازه‌های این شهر بازسازی شد و خیلی از جاذبه‌های گردشگری امروز شهر اصفهان، در اون زمان ساخته شد. یکی از مهم‌ترین تغییرات اصفهان در زمان سلطنت شاه عباس، ساخته شدن سی و سه پل بود.

قصه سی و سه پل

سی و سه پل با این که زیبایی منحصر به فردی داره، اما فقط به خاطر زیبا بودنش ساخته نشد. شاه عباس قصد داشت که رفت و آمد بین بخش جنوبی و شمالی زاینده رود رو برای مردم راحت‌تر کنه و به همین خاطر بود که پی‌ریزی ساختن سی و سه پل یا پل شاه عباسی شروع شد.
شاه عباس، که به الله‌وردی خان گرجی اعتماد زیادی داشت، سپرد که این پل رو بسازه. حکایت‌های زیادی وجود داره که الله‌وردی خان به خاطر ارادت زیادی که به شاه عباس داشت، با هزینه خودش این پل رو بنا کرد و به شاه عباس هدیه داد.
اما برای معماری این پل، الله‌وردی خان سراغ استاد حسین بنّا رفت و استاد حسین هم با بررسی پل به این نتیجه رسید که باید پل رو روی بخشی پیاده کنه که رودخونه عرض بیشتری داره و فشار آب هم در اون بخش کمتر از بخش‌های دیگه باشه. این استراتژی باعث شد که ساختن پل خیلی راحت‌تر بشه و نمای کلی پل هم جذابیت و آرامش خاص خودش رو داشته باشه. همونطور که می‌تونین امروز این پل رو ببینین، استاد حسین بنا کار خارق‌العاده رو انجام داد.

برای این پل، استاد حسین تصمیم گرفت که از معماری تکرار دهانه‌های قوس‌دار استفاده کنه و با توجه به این که این پل عرض زیادی از زاینده‌رود رو تشکیل می‌داد، نورپردازی‌های داخل دهانه باعث می‌شد که انعکاس چشم‌نوازی در سطح رودخونه شکل پیدا کنه که جذابیت این پل رو چندین برابر می‌کرد.
زمانی که این پل بزرگ ساخته شد، در حقیقت چهل تا دهانه این پل رو تشکیل می‌داده. به مرور زمان و با خشک‌ شدن زاینده‌‌رود و بی‌فایده بودن ۷ دهانه انتهایی بخش شمالی رودخونه، باعث شد تا زیبایی این پل زیر سوال بره و با خراب کردن این ۷ دهانه، سی و سه پلی که امروز می‌شناسیم ساخته شد.
مهندسی این پل در زمان خودش یه اثر هنری بی‌مانند محسوب می‌شه؛ این پل طوری ساخته شده که مردم عادی و پیاده بتونن از تالار سقف‌دار این پل عبور کنن و ارابه و درشکه‌سوارها بتونن از روی این پل بگذرن که حتی در مدت زمانی که اتوموبیل‌ها به ایران اومدن، مردم می‌تونستن با ماشین از روی این پل عبور کنن و زاینده‌رود رو دور بزنن.

شاه عباس از نتیجه کار و سی و سه پل خیلی راضی بود؛ انقدر این پل برای شاه عباس دوست‌داشتنی بود که هر سال تو عید نوروز دستور می‌داد که کل پل رو آذین ببندن و نورافشانی کنند؛ انعکاس این آذین‌ها روی رود به قدری تماشایی بود که همه مردم اصفهان به دیدن این جلوه چشم‌نواز میومدن.
اما شاه عباس به همین موضوع بسنده نکرد و هر سال در روز ۱۳ تیر، جشن آبریزان رو برگزار می‌کرد. توی این جشن که مثل یه جشن شکرگزاری ایزد محسوب می‌شد، مردها با درآوردن لباس‌ها و رفتن داخل آب به صورت همدیگه آب می‌پاشیدن. بزرگ‌های دولت صفوی و حتی خود شاه عباس‌ هم در دالان‌های سی و سه پل می‌شستن و با خوردن غذاهای اشرافی و تماشای مردم، از این روز بزرگ لذت می‌بردن.
سی و سه پل و زاینده‌رود یه تقدس خاصی رو میون مردم پیدا کرده بود. این جشن‌ها و سرورها دیگه فقط مال مردم مسلمان و شیعه ایرانی نبود. حتی مسیحی‌های اصفهان هم جشن مخصوص به خودشون رو برگزار می‌کردن که تو ۱۳ ژانویه و به مناسبت غسل تعمید مسیح توسط یوحنای قدیس،‌ یک صلیب رو داخل رودخونه غسل می‌دادن.

سرنوشت غم انگیز سی و سه پل

سی و سه پل، چهارباغ عباسی و چهارباغ بالا رو از طریق گذشتن از زاینده‌رود وصل می‌کنه و میشه گفت که هر دو، بخش‌های مهمی از شهر اصفهان محسوب می‌شن. این پل نزدیک ۴۰۰ سال پیش ساخته شد و از اون زمان تا به حال، با توجه به خشکی رودخونه و ریختن ملات‌هایی که تو پایه‌های این پل به کار رفته و گذر کردن ماشین‌های سنگین مثل کامیون و حتی رد شدن مترو از زیر این پل، دیگه استحکام زیادی نداره.
کارشناس‌های زمین‌شناسی و میراث فرهنگی مصالح، قبلا اعلام کرده بودن که پایه و فوندانسیون اصلی این پل طوری پیاده‌سازی و طراحی شده که با وجود رطوبت محکم و سفت باقی می‌مونن و اگه خشکی زاینده‌رود به همین منوال ادامه پیدا کنه، آينده خوبی در انتظار سی‌وسه‌ پل نیست و ممکنه که فرو بریزه.

مصالحی که برای ساخت سی و سه پل استفاده شده سه نوع هستش که برای قسمت‌های پایینی پل از سنگ، برای قسمت‌های بالایی از آجر، ملات ساروج و گچ استفاده شده. طاق‌های پل تا ۹ متر ارتفاع دارن و به همین خاطر بود که در زمین قدیم سه معبر مختلف روی پل ساخته شده بود که می‌شد از روی پل رفت و آمد انجام داد. اما متاسفانه این کار توی این روزهای متزلزل سی‌ و سه پل چندان ممکن نیست.
۱۵ دی سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۱۰، سی و سه پل تو فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. با حرف کردن تونل مترو و خشک شدن‌های پیاپی زاینده رود، ترک‌هایی تو بدنه این پل زیبا صورت گرفت و خشک‌سالی‌ها و زلزله‌های اصفهان باعث شد که سی‌ و سه پل در خطر نشست قرار بگیره.
این روزها عبور و مرور پیاده‌سوارها و هم ماشین‌ها روی این پل ممنوعه و فقط می‌تونید این پل رو از نزدیک تماشا کنین. مشخص نیست که چه آينده‌ای در انتظار این پل هستش و این که آیا در آینده نزدیک زاینده‌رود نجات پیدا می‌کنه که پایه‌های سی و سه پل که به شدت به آب نیاز دارن هم مستحکم‌تر از گذشته بشن؟
امیدوارم روزی رو ببینیم که زاینده رود خروشان و پر از آب در جریانه و سی و سه پلی که ترمیم پیدا کرده برای عموم مردم برای بازدید بازگشایی بشه و نسل جدید هم بتونن از دیدن این سازه ۴۰۰ ساله باستانی جذاب و تماشایی لذت ببرن.